Vraag je je af of je gegevens mag gebruiken van studenten (of gegevens van jouw steekproef) in jouw scriptie? Of misschien vraag je je wel eens af wat de AVG regels zijn hierbij? Dan ben je niet de enige! Bijna iedere student loopt tegen dit soort vragen aan. Als je werkt met respondenten, persoonlijke informatie of gevoelige data, moet je rekening houden met ethiek en privacy. Hier lees je wat dit betekent, wat je wel en niet mag doen en hoe je je onderzoek netjes en verantwoord uitvoert.

Wat betekent ethiek in onderzoek?

Ethiek gaat over de manier waarop jij je onderzoek uitvoert. Je wilt dat je deelnemers eerlijk en respectvol behandeld worden. Dat betekent onder andere:

• Deelnemers doen vrijwillig mee

• Je vraagt om informed consent (toestemming na een duidelijke uitleg)

• Je gaat zorgvuldig om met gegevens en waarborgt anonimiteit

• Je rapporteert eerlijk en transparant over je resultaten

Werk je met interviews, enquêtes of observaties? Dan krijg je vrijwel altijd met deze regels te maken.

Voorbeeld: toestemmingsformulier voor respondenten

Stel dat je interviews afneemt voor je scriptie. Dan wil je vooraf duidelijk uitleggen wat je doet met de gegevens van je respondenten. Hieronder een korte voorbeeldtekst die je kunt gebruiken of aanpassen:

Toestemmingsformulier scriptieonderzoek

Ik verklaar dat ik ben geïnformeerd over het doel van dit onderzoek en over hoe mijn gegevens worden gebruikt. Ik begrijp dat:

• mijn deelname vrijwillig is en ik op elk moment mag stoppen

• mijn antwoorden anoniem worden verwerkt

• de gegevens uitsluitend gebruikt worden voor dit scriptieonderzoek

• mijn persoonlijke gegevens na afronding van het onderzoek worden verwijderd

Naam respondent: ____________________
Handtekening: _______________________
Datum: _____________________________

Zo’n formulier hoeft niet ingewikkeld te zijn. Je kunt het op papier laten tekenen, maar ook per e-mail laten bevestigen. Het belangrijkste is dat je duidelijk bent en dat de respondent zich veilig voelt.

Wat zegt de AVG over jouw scriptie?

De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) geldt ook voor jouw scriptieonderzoek. Zodra je persoonsgegevens verzamelt (bijvoorbeeld naam, leeftijd, e-mailadres of functie), moet je veilig en bewust omgaan met privacy. Houd in elk geval rekening met:

• Verzamel alleen gegevens die je echt nodig hebt (dataminimalisatie)

• Sla je data veilig op (beveiligde map, wachtwoord, geen losse usb-stick)

• Deel je ruwe data niet met anderen

• Verwijder of anonimiseer je data zodra je scriptie klaar is

Check ook altijd of jouw opleiding een eigen privacy- of ethiekcommissie heeft waar je je onderzoek moet aanmelden.

Wanneer moet je toestemming vragen?

Misschien vraag je je af: “Moet ik respondenten altijd een formulier laten tekenen?” In de meeste gevallen wel. Informed consent betekent dat je deelnemers vooraf uitlegt:

1. Wat het doel van je onderzoek is

2. Hoe je hun gegevens gebruikt

3. Dat deelname vrijwillig is en ze op elk moment kunnen stoppen

4. Hoe je hun privacy beschermt

Tip: maak een korte informatiesheet of toestemmingsformulier in duidelijke taal. Veel studenten gebruiken zinnen als: “Je gegevens worden anoniem verwerkt en alleen gebruikt voor mijn scriptieonderzoek.”

Anonimiteit en vertrouwelijkheid

Een veelgestelde vraag: “Mag ik namen van respondenten in mijn scriptie noemen?” Meestal niet, tenzij je expliciet toestemming hebt gekregen. Gebruik daarom pseudoniemen (“Respondent 1”) of functieomschrijvingen (“beleidsmedewerker gemeente”) in plaats van echte namen.

Vertrouwelijkheid betekent dat jij en eventueel je begeleider de enigen zijn die toegang hebben tot de ruwe data. Voer je kwalitatief onderzoek uit en werk je met transcripties? Verwijder daar persoonlijke gegevens uit.

Voorbeelden van ethische dilemma’s

• Interviewen van collega’s: bestaat er een machtsverhouding die invloed kan hebben?

• Onderzoek met kwetsbare groepen: jongeren, ouderen of patiënten vragen extra zorg.

• Bestaande datasets gebruiken: controleer altijd of je die data mag gebruiken en of ze geanonimiseerd zijn.

Door dit soort situaties vooraf te bedenken, laat je zien dat je bewust en professioneel handelt.

Praktische tips 

1. Schrijf een kort ethisch plan
Leg vast hoe jij met privacy omgaat. Je begeleider ziet graag dat je dit meeneemt bijvoorbeeld in je plan van aanpak/ onderzoeksvoorstel.

  2. Gebruik een toestemmingsformulier
Hou het simpel, maximaal één A4. Je kunt ook een e-mailbevestiging gebruiken.

  3. Anonimiseer zo snel mogelijk
Vervang namen en gevoelige details zodra je data invoert. Dat bespaart tijd later.

  4. Bewaar je data veilig
Gebruik de beveiligde cloudomgeving van je hogeschool of universiteit. Vermijd usb-sticks of privéaccounts.

  5. Check de regels van je opleiding
Sommige opleidingen eisen dat je vooraf goedkeuring krijgt van een ethiekcommissie. Regel dit op tijd.

  6. Wees eerlijk tegen je deelnemers
Vertel duidelijk dat deelname vrijwillig is en dat ze altijd mogen stoppen. Dit geeft vertrouwen en zorgt vaak voor betere antwoorden.

 

Conclusie

Ethiek en privacy hoeven geen obstakels te zijn. Als je vanaf het begin nadenkt over AVG scriptie, toestemming vragen respondent en privacy onderzoek, maak je je werk makkelijker en laat je zien dat je een verantwoord onderzoek uitvoert. Zo lever je een scriptie in die niet alleen inhoudelijk sterk is, maar ook professioneel en betrouwbaar.